تحلیل روند رشد تامین مالی جمعی در ایران

در ایـن گزارش وضعیـت بـازار تامیـن مالـی جمعـی ایـران را از روز نخسـت بررسـی کرده و بـا تحلیل روند ایـن بازار در بـازه ی زمانـی 1399 تا پایان بهـار ،1403 نگاهی بر رشـد ایـن بـازار جـوان داشـته ایـم. ابتـدا فرابـورس و نقـش نظارتـی آن بر بازار و تعداد مجوزهای صادرشـده توسـط این سـازمان را بررسـی کرده و سـپس به آنچـه که بر بـازار تامین مالی
جمعـی تـا پایـان سـال 1402 گذشتهاسـت، پرداختیـم و درانتهـا در کنـار بررسـی تحلیلـی و جامـع بـازار تامیـن مالـی جمعـی در سـه ماهه نخسـت سـال 1403، سـناریوهای بازار
تامیـن مالـی جمعـی ایـران در افـق 1407 را ترسـیم کردیـم. لازم بـه ذکـر اسـت در بخـش پایانـی گـزارش عملکـرد هـر 17 سـکوی ارائهدهنـده طـرح تامیـن مالی جمعی در سـال
1403 آورده شـده و هـر سـکوی تامیـن مالـی جمعـی بـر اسـاس تعـداد طرحهـای منتشرشـده و حجم تامیـن سـرمایه رتبه‌بندی شده اسـت.

1. فرابورس و نظارت بر بازار تامین مالی جمعی ایران
2. فعالیت صنفی در حوزه تامین مالی جمعی در کشور
3. نگاهی بر وضعیت بازار تامین مالی جمعی از گذشته تا سه ماهه نخست 1403
4. وضعیت بازار تامین مالی جمعی در سه ماهه نخست ،1403 نگاهی جامع
5. سناریوهای بازار تامین مالی جمعی ایران در افق 1407

۱. فرابورس و نظارت بر بازار تامین مالی جمعی ایران

نگاهی بر وضعیت فعالیت سکوهای تامین مالی جمعی
براساس آخرین بروزرسانی سایت فرابورس ایران، تعداد 28 سکوی تامین مالی جمعی، دارای گواهینامه تامین مالی جمعی از فرابورس ایران میباشند؛ از این تعداد، 26
سکو فعال بوده و 2 سکوی »ققنوس« و »تامین مالی جمعی تامین سرمایه امین« غیرفعال میباشند.

سکوهای تازه وارد به بازار
تا پایان سال ،1402 24 سکوی دارای مجوز فعالیت در بازار حضور داشتند،درحالیکه طی سه ماهه نخست سال ،1403 4 سکوی جدید به بازار وارد شده و موفق به کسب
مجوز فعالیت از سازمان فرابورس ایران شدهاند.

وضعیت صدور مجوز فعالیت سکوهای تامین مالی جمعی
تا سه ماهه نخست ،1403 چهار سکو مجوز فعالیت دریافت نمودهاند حال آنکه طی کل سال
گذشته شش سکو به بازار اضافه شدهاست.

انتشار ابالغیه شماره 6 فرابورس: نظاممندتر شدن تبلیغات در بازار تامین مالی جمعی
این ابالغیه در تاریخ 21 خردادماه 1403 منتشر شدهاست که به امضای میثم زارعزاده، دبیر کارگروه ارزیابی تامین مالی جمعی رسیده است.
مهمترین مواردی که در این ابلاغیه آمده است:

• افزایش سقف حداکثر مقدار قابل تامین از طریق تامین مالی جمعی تا سقف 50 میلیارد تومان
• افزایش سقف حداکثر مقدار پذیرش مجموع طرحهای باز نزد سکوها تا سقف 1500 میلیارد ریال
• اقرارنامه و بیانیه پذیرش ریسک سرمایه گذاری در تامین مالی جمعی
• ضوابط انتشار اطالعات و تبلیغات تامین مالی جمعی

افزایش سقف مقدار قابل تامین برای هر طرح به 50 میلیارد تومان
در این مصوبه کلیه سکوها مجاز به فعالیت تا سقف 25 میلیارد تومان برای هر طرح تامین مالی جمعی شدهاند اما سکوهایی میتوانند طرحهای با مقدار تامین 50 میلیارد
تومانی ارائه دهند که شرایطی را داشته باشند:

شرایط مربوط به سکوها:
الف( سوابق انضباطی و تخلفاتی مشمول تعلیق شدن را سکوی مورد نظر نداشته باشد.
ب( سکویی می تواند طرح 50 میلیارد تومانی ارائه کند که حداقل شش ماه از زمان صدور مجوز آن گذشته باشد.
پ( سکو باید 10 طرح با مجموع حداقلی 2000 میلیارد ریالی پیش از طرح مدنظر ارائه دادهباشد و همچنین با موفقیت جمعآوری وجوه کردهباشد

شرایط مربوط به سرمایه‌پذیران:
الف) شرکتی میتواند طرح 50 میلیارد تومانی تامین مالی کند که بر اساس صورتهای مالی حسابرسی شده سودده باشد.
ب) حداکثر نسبت بدهیهای سرمایهپذیر به داراییهای آن 70 درصد باشد.
پ) حداقل سرمایه ثبتی 100 میلیارد ریالی داشته باشد.
ت) مدیرانعامل و هیئتمدیرهای بدون بدهی معوق نزد شبکه بانکی و صندوقهای پژوهش و فناوری داشته باشد.
ث) اگر قبال تامین مالی جمعی انجام دادهاست، سابقه تاخیر پرداخت نداشته باشد.
ج) طرح ضمانتنامه معتبر داشته باشد و اظهار نظر بازرس و حسابرس در خصوص صورتهای مالی سال اخیر مالی آن، مردود یا عدم اظهار نظر نباشد.

افزایش سقف حداکثر مقدار پذیرش مجموع طرحهای باز نزد سکوها تا سقف 1500 میلیارد ریال
حداکثر مقدار پذیرش مجموع طرحهای باز نزد هر سکو در هر زمان 1500 میلیارد ریال تعیین شده است.

اقرارنامه و بیانیه پذیرش ریسک سرمایهگذاری در تامین مالی جمعی
این اقرارنامه که برای امضای سرمایهگذاران آماده شدهاست به موضوع پذیرش ریسک سرمایهگذاری در تامین مالی جمعی اشاره دارد.مهمترین مواردی که در این بیانیه به
آنها اشاره شده است:
الف) قطعی نبودن سودآوری طرحهای تامین مالی جمعی
ب) عدم دسترسی به وجه سرمایهگذاری شده و عدم نقدشوندگی آن طی دوره تا سررسید
پ) عدم توصیه سکوها به سرمایهگذاری در یک طرح خاص
ت) اعطای مجوز فرابورس به سکوها، به معنای قطعیبودن سودآوری طرحهای ارائهشده نیست و اعطای مجوز تضمینی بر سودآوری قطعی طرحهای یک سکو نمیباشد.
ضوابط انتشار اطالعات و تبلیغات تامین مالی جمعی

تبلیغات و اطالعات تامین مالی جمعی طی ضوابطی باید منتشر شود:
الف) در چارچوب مجوز دریافت شده و طرح کسب و کار سکو باشد.
ب) نام سکو در آگهی تبلیغاتی درج باید شود.
پ) اطالعات و تحلیل های مالی و فنی داشته باشد.
ت) در تبلیغات نباید از عباراتی مثل ) تحت نظر فرابورس یا سازمان بورس( و )دارای مجوز از فرابورس یا سازمان بورس( استفاده شود.
ث) منجر به اغوای اشخاص به سرمایهگذاری در یک طرح خاص نشود.

۲. فعالیت صنفی در حوزه تامین مالی جمعی در کشور

در خصوص فعالیتهای صنفی و تشکلی در حوزه‌ی تامین مالی جمعی کشور با توجه به افزایش تعداد سکوهای فعال و همچنین لزوم انعکاس بهتر وضعیت این حوزه به
نهادهای سیاستگذار مرتبط و مطالبه خواست‌های ایشان و همچنین در راستای بهبود عملکرد این ابزار نوین تامین مالی، سازمان نظام صنفی رایانهای تهران (نصر) در بهار
سال جاری اقدام به برگزاری انتخابات و تشکیل کمیسیون تخصصی تامین مالی جمعی (کرادفاندینگ) در ساختار مجموعه خود نموده است. این کمیسیون با تمرکز بر پیشبرد
اهداف تامین مالی جمعی و در پاسخ به نیازهای موجود، نیل به اهداف زیر را در دستور کار خود قرار داده است:

• رصد فعالیتها و تعامل با دیگر مجموعههای مرتبط با تامین مالی جمعی و تبدیل شدن به مهمترین هاب این حوزه در کشور؛
• اثرگذاری در اصالح و تدوین قوانین باالدستی حوزه تامین مالی جمعی
• پایش مستمر افکار و اقبال عمومی.
• تبدیل شدن تامین مالی جمعی به عنصری معتمد در بازار سرمایه
• هماهنگی بین سکوها و تالش برای ایجاد تعادل در عرضه و تقاضا
• نقشآفرینی در آگاهی بخشی به جامعه در خصوص تامین مالی جمعی

۳. نگاهی بر وضعیت بازار تامین مالی جمعی از گذشته تا سه ماهه نخست 1403

تامین مالی جمعی از سال 1399
بررسی بازار تامین مالی جمعی در سال 1399 حاکی از آن است که در مجموع دو طرح تامین مالی جمعی توسط دو سکوی دونگی و کارن کراد منتشر شده که هر دوی آنها
با موفقیت وجوه الزم را جمعآوری کردند. طرح دیگری نیز در این سال منتشر نشد. در سال 1400 نیز مجموعا 28 طرح تامین مالی جمعی توسط سکوها ارائه گردیده است که
نسبت به سال 1399 رشدی 14 برابری را نشان میدهد.طی سال ،1400 سکوهای کارنکراد،دونگی و همآفرین به ترتیب بیشترین تعداد طرحها را ارائه کردهاند.

تامین مالی جمعی در سال 1401
سال 1401، نیز بازار به نسبت سالهای گذشته رشد داشت و تعداد 120 طرح تامین مالی جمعی منتشر گردید که از این تعداد، 118 طرح موفق به جمعآوری وجوه شدند. نکته قابل توجه در این سال، حضور پررنگ سکوی حلال فاند در ارائه طرحهای تامین مالی جمعی بود، این سکو در پایان سال 1400 مجوز خود را دریافت نمود و در سال 1401 بیشترین تعداد طرح ارائه شده را بین سکوهای تامین مالی جمعی داشت. سکوی همآفرین نیز طی سال 1401 با 29 طرح منتشرشده رتبه دوم را در این سال به خود اختصاص داد. دو سکوی حاللفاند همآفرین طی این سال رشد سریعی را تجربه کرده و گوی سبقت را از سکوهای قدیمی‌تر بازار ربودند.

تامین مالی جمعی در سال 1402
طی سال 1402، مجموعا 337 طرح تامین مالی جمعی منتشر گردیده است که از این تعداد، 332 طرح موفق به جمعآوری وجوه شده و طرحهای موفق بوده اند. حجم سرمایه‌گذاری طی سال 1402، 36798 میلیارد ریال بوده است. میانگین سودآوری طرحها در سال 1402، 33.9 درصد بوده است.

حجم تامین مالی جمعی سکوها در سال 1402
سکوی آیبیکراد با حجم 16330 میلیارد ریال تامین مالی جمعی، سکوی نخست از نظر حجم سرمایه تامین شده میباشد.
سکوی آیبیکراد به تنهایی حدود 45 درصد از کل حجم تامین سرمایه بازار را به خود اختصاص داده است.
80 درصد حجم تامین سرمایه انجام شده در سال 1402 توسط 5 سکوی:

1. آیبیکراد
2. همآفرین
3. کارنکراد
4. حلال فاند
5. دونگی انجام گرفتهاست.

میانگین سودآوری سکوهای تامین مالی جمعی در سال 1402
طی سال 1402، مجموعا 337 طرح تامین مالی جمعی منتشر گردیده است که از این تعداد، 332 طرح موفق به جمعآوری وجوه شده و طرحهای موفق بوده اند.
حجم سرمایهگذاری طی سال 1402، 36798 میلیارد ریال بودهاست.
میانگین سودآوری طرحها در سال 1402، 33.9 درصد بودهاست.

حوزه فعالیت طرحهای موفق تامین مالی جمعی در سال 1402
براسـاس داده‌هـای جمـعآوری شـده از سـال ،1402 صنعـت «مـواد شـیمیایی» بیشـترین تعـداد طـرح را در میـان حوزه‌هـای فعالیـت طرح‌هـای تامیـن مالـی جمعـی بـه
خـود اختصـاص دادهاسـت.

۴. وضعیت بازار تامین مالی جمعی در سه ماهه نخست ،1403 نگاهی جامع

نکات قابل توجه:

• فقط طرح‌هایی مورد بررسی قرار گرفته‌اند که توسط سازمان فرابورس ایران تایید شده و نماد گرفته باشند.
• بازه زمانی این گزارش، تمام طرح‌ها و تغییرات حدفاصل 1 فروردین ماه تا 31 خردادماه 1403 را شامل میشود.
• درصد سود سکوها بر اساس اطلاعات فرابورس ایران و سکوی ارائهدهنده طرح میباشد و به صورت ساده محاسبه شدهاست.
• در زمان تدوین گزارش هنوز طرح‌های درحال اجرا وجود دارند که همچنان در حال جمع آوری وجوه میباشند و در این گزارش تمامی طرح ها لحاظ شده‌اند. میانگین سود
  طرح‌های هرسکو در نظر گرفته شده است.
• ملاک تشخیص طرح‌های دانش بنیان، اطلاعات ارائه شده توسط سکوهای ارائه دهنده طرح‌ها بوده است و صرفا طرح های دانش‌بنیان درنظر گرفته شده است. (دانشبنیان بودن
  سرمایه‌پذیر ارائه دهنده طرح، مالک عمل نبوده است.)
• تنها سکوهایی رتبهبندی شدهاند که در طی سال 1403 طرح ارائه کردهباشند (جمعا 17 سکو در بهار 1403 طرح ارائه داده‌اند).

تا پایان بهار سال 1403، 106 طرح تامین مالی جمعی توسط سکوهای تامین مالی جمعی منتشر شده است. درحدود 50 درصد از کل تعداد طرح‌های منتشرشده، متعلق به سه سکوی آیبیکراد، همآفرین و دونگی میباشد. بیشترین تعداد طرح منتشرشده توسط سکوها، متعلق به سکوی آیبیکراد میباشد که 19 طرح تامین مالی جمعی طی سه ماهه نخست سال ارائه داده است. سکوهای همآفرین و دونگی نیز به ترتیب با 18 و 14 طرح در جایگاههای دوم و سوم قراردارند. از میان 28 سکوی تامین مالی جمعی17، سکو در بهار 1403 طرح تامین مالی جمعی ارائه کرده‌اند؛ سکوهای دانایان، فاندوکراد و آتیکراد هرکدام با یک طرح منتشرکرده در قعر جدول قراردارند. تنها دو سکوی آیبیکراد و همآفرین طی سه ماهه نخست 1403 طرحهای تامین مالی جمعی 25 میلیارد تومانی (سقف تامین مالی جمعی تا اردیبهشت ماه 1403) ارائه کرده اند.

حجم تامین سرمایه هرسکوی تامین مالی جمعی؛ بهار 1403

تا پایان بهار سال 1403، 13,526,980,000,000 ریال طرح تامین مالی جمعی توسط سکوها ارائه گردیده است. سکوی آیبیکراد با حجم تامین سرمایه 4,400,000,000,000 ریال، در جایگاه نخست سکوهای تامین مالی جمعی از نظر حجم تامین سرمایه میباشد. سکوهای همآفرین و دونگی در ردههای بعدی قرار دارند.

حجـم تامیـن سـرمایه هرسـکوی تامین مالی جمعی؛ بهـار 1403

ســکوهای آیبیکــراد و همآفریــن مجموعــا 52 درصــد از کل تامیــن ســرمایه انجام شــده در ســال 1403 را بــه خــود اختصــاص دادهانــد.

حجم تامین سرمایه تامین مالی جمعی از نظر بازهی مبالغ؛ بهار 1403

• بیشتر طرحهای تامین مالی جمعی ارائهشده توسط سکوها از نظر حجم تامین سرمایه در بازهی 10 تا 15 میلیارد تومانی قرار دارند.
• بیشترین تعداد طرحهای 25 میلیارد تومانی توسط سکوی آیبیکراد منتشر گردیدهاست.
• کمتریــن میــزان حجــم تامیــن ســرمایه در یــک طــرح، مربــوط بــه طــرح »تأمیــن ســرمایه در گــردش تولیــد بلــوک ســیلندر« ارائهشــده توســط ســکوی آیفانــد، بــا مبلــغ
  15,000,000,000 ریــال میباشــد.

میانگین سودآوری هرسکوی تامین مالی جمعی؛ بهار 1403

• سکوهای کارنکراد و آیفاند با میانگین سودآوری 45 درصد، بیشترین میزان سودآوری را در میان سکوهای تامین مالی جمعی در بهار سال 1403 داشته‌اند.
• سکوی آیبیکراد با میانگین سودآوری 32 درصد، کمترین میزان سودآوری را در میان سکوهای تامین مالی جمعی داشتهاست.

حوزه فعالیت طرحهای منتشرشده؛ بهار 1403

طرحهای در حوزه «ابزار و ماشینآالت صنعتی» ، بیشترین سهم را در تعداد طرحهای ارائهشده در سال 1403 بر اساس حوزه فعالیت به خود اختصاص داده‌اند.

میانگین سودآوری طرح ها بر اساس حوزه فعالیت؛ بهار 1403

بیشترین میزان میانگین سودآوری طرح‌های تامین مالی جمعی بر اساس حوزه فعالیت مربوط به طرح‌های در حوزه مواد معدنی(%48.50)، برق و الکترونیک (%45.50)، بسته‌بندی، پوشاک و خدمات تجاریسازی و مشاوره (45 درصد) مربوط میباشد.
کمترین میزان سودآوری طرحها هم متعلق به حوزههای محیط زیست و کشاورزی و لوازم خانگی با میانگین سود 33 درصدی میباشد.

تعداد طرحهای تامین مالی جمعی بر اساس دوره سرمایهگذاری؛ بهار 1403

• دوره سرمایه‌گذاری 89 درصد طرح‌ها، 12 ماهه می باشد و در رتبه بعدی طرح‌های 6 ماهه با سهم 6 درصدی قرار دارد.
• در بهار 1403، یک طرح 4 ماهه نیز منتشر گردیده است.

ضمانتنامههای دریافت شده برای طرحهای تامین مالی جمعی؛ بهار 1403

• ضمانتنامه 44 درصد از طرح‌های تامین مالی جمعی توسط صندوق‌های خصوصی و دانشگاهی تامین گردیده است و در رتبه بعدی 36 درصد از این طرحها دارای ضمانتنامه بانکی بوده‌اند.

تعداد طرحهای دانش بنیان تامین مالی جمعی؛ بهار 1403

• تنهــا 4 درصــد طرح‌هــای ارائه شــده توســط ســکوها، طرحهــای دانش‌بنیــان بوده انــد.
• 96 درصــد طرحهــا ماهیتــی غیر دانش‌بنیانــی داشـته‌اند و ایـن موضـوع نشـاندهنده آن اسـت کـه توجـه بـه توسـعه دانش‌بنیـان و اسـتفاده از ابـزار تامیـن مالـی جمعـی، آن طــور کــه بایــد بــه ســرانجام نرســیده اســت.

شرکتهای سرمایهپذیر با بیش از یک طرح تامین مالی جمعی؛ بهار 1403

• 15 شرکت سرمایه‌پذیر طی بهار 1403، بیش از 1 بار از طریق طرح‌های تامین مالی جمعی، تامین سرمایه کرده‌اند.
• تمامی این شرکتها حداکثر 2 طرح تامین مالی جمعی طی سه ماهه نخست 1403 ارائه داده‌اند.
• شرکت «بازرگانی مروارید سرام یزد» طی 2 طرح تامین مالی جمعی مبلغ 500,000,000,000 ریال تامین سرمایه نموده است که در میان تمام سرمایه‌پذیران سال 1403، بیشترین میزان تامین سرمایه از طریق بازار تامین مالی جمعی را به خود اختصاص داده است.